Οι ψυχολογικές διαστάσεις της ανεργίας (Μέρος Α’)

Καθώς βρισκόμαστε στο 2023, και μετά από μία πρωτοφανώς δύσκολη δεκαετία, μέσα από την οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα, και την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία που ακολούθησαν, η ανεργία εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία στη χώρα μας, παρόλη τη σχετική βελτίωση που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια. Καθώς πολλοί, και κυρίως νέοι συμπολίτες μας επλήγησαν και συνεχίζουν να πλήττονται από την ανεργία, είναι αναπόφευκτο να παρατηρήσουμε, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε ερευνητικό επίπεδο, τις επιπτώσεις που αυτή έχει στον ψυχισμό των ανθρώπων. Ιδιαίτερα όταν η ανεργία είναι μακροχρόνια, ή όταν έχει έρθει μετά από απόλυση, οι επιπτώσεις ποικίλουν, όπως:

-Άγχος για Βιοπορισμό

Το πρώτο και βασικότερο ζήτημα που θα αντιμετωπίσει συνήθως κάποιος άνθρωπος όταν μένει άνεργος, είναι ο βιοπορισμός.

-Αυξημένο άγχος

Πέρα από τον βιοπορισμό, το άγχος γενικεύεται και σε άλλους τομείς της ζωής του ανέργου, σαν φυσικό επακόλουθο της ανεργίας, ιδιαίτερα της μακροχρόνιας. Η ανεργία είναι μία περίοδος κατά οποία το άτομο συχνά, βυθίζεται σε κακές σκέψεις, και αμφιβολίες για το μέλλον, καθώς και αγωνία για να αλλάξει κάτι (ενώ συχνά δεν βλέπει να αλλάζει κάτι). Επίσης αγωνιά, νιώθοντας ότι οι πόροι τελειώνουν, και δεν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της ζωής.  Σκέψεις οι οποίες δεν αφήνουν τον άνεργο να χαλαρώσει, και οι οποίες αυξάνουν το άγχος

-Αρνητική διάθεση

Καθώς περνά ο καιρός, και ιδιαίτερα αν δεν υπάρχουν εξελίξεις στην αναζήτηση εργασίας, αρχίζουν να μας κατακλίζουν συναισθήματα απελπισίας, απόγνωσης και απογοήτευσης, ενώ συχνά βυθιζόμαστε σε σκέψεις πως “οτι και αν κάνουμε, τίποτα δεν θα αλλάξει”. Αυτό σαν σκεπτικό συνήθως χαρακτηρίζει την κατάθλιψη, και μπορεί και το ίδιο να σημαίνει την αρχή της βύθισης στην κατάθλιψη

– Μείωση της αυτοεκτίμησης

Ως άνθρωποι, έχουμε την τάση να νιώθουμε παραγωγικοί, και κατ επέκταση “χρήσιμοι” όταν εργαζόμαστε, κάτι που έχει σαν επακόλουθο την τόνωση της αυτοεκτίμησης, αλλά και της αυτοπεποίθησης μας. Και επομένως, αναμένεται το αντίστροφο, να πέσει κατακόρυφα η αυτοεκτίμηση μας, και να νιώθουμε ότι δεν εργαζόμαστε επειδή δεν είμαστε ικανοί.

-Σύγχυση σε σχέση με την επαγγελματική μας ταυτότητα

Για τους περισσότερους ανθρώπους, η εργασία αποτελεί μέχρι ένα σημείο μέρος της προσωπικής μας ταυτότητας. Ας σκεφτούμε το γεγονός πως, όταν συστηνόμαστε σε άλλους ανθρώπους, συνήθως η εργασίας μας είναι το πρώτο,  ή τουλάχιστον από τα πρώτα πράγματα που αναφέρουμε. Σαν αποτέλεσμα, όταν αυτή χαθεί, να χαθεί και ένα κομμάτι της ταυτότητας μας, και μάλιστα όχι τυχαίο, αλλά ένα κομμάτι που μας γέμιζε αυτοπεποίθηση, και μας έκανε να νιώθουμε παραγωγικοί.

-Κοινωνική απομόνωση

Οι συνάδελφοι αποτελούν μία από τις βασικότερες πηγές κοινωνικοποίησης για όλους μας, καθώς είναι οι άνθρωποι με τους οποίους περνάμε τη μισή περίπου ημέρα μας. Καθώς χάνεται η εργασία μας, χάνεται και αυτή η πηγη κοινωνικών συναναστροφών. Ταυτόχρονα πολλοί άνεργοι τείνουν να απομονώνονται και από το ίδιο το κοντινό, φιλικό περιβάλλον, πολλές φορές επειδή μπορεί να νιώθουν άσχημα για τον εαυτό τους. Σε κάθε περίπτωση, η ανεργία φαίνεται συνήθως να έχει ως επακόλουθο την κοινωνική απομόνωση. Αξίζει να σημειωθεί βέβαια, ότι δεν προσφέρουν κοινωνική αλληλεπίδραση όλες οι μορφές απασχόλησης

Το να μην επηρεάσει καθόλου η ανεργία την ψυχολογία μας, συχνά είναι ανέφικτο. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες πρακτικές αυτοφροντίδας, τις οποίες μπορούμε να εφαρμόσουμε όσο βιώνουμε την ανεργία, προκειμένου να μας θωρακίσουμε ψυχολογικά, για όσο χρονικό διάστημα αναζητούμε εργασία. Αυτές οι πρακτικές, θα συζητηθούν στο (μέρος β’)